Tez yazımında Amerikan İngilizcesi ve İngiliz İngilizcesi arasındaki farklar
Tezinizi yazarken ilk olarak karar vermeniz gereken noktalardan biri hangi İngilizce stilini kullanacağınızdır. En yaygın seçenekler Amerikan, İngiliz veya Avustralya İngilizcesi seçenekleridir. Bu üç seçenek pek çok kuralı ortak olarak kullansa da aralarında bazı önemli farklar, özellikle de yazım farklılıkları vardır. Bu makale, kullanmakta olduğunuz İngilizce türüne uyan yazım tercihlerini yapmanıza yardımcı olacaktır
Bu kadar karmaşık olmasının sebebi nedir?
Britanyalıların himayesinden çıkıp bağımsızlık kazandıktan sonra, Amerikalılar dili kendi kimliklerini oluşturacak şekilde kullanmışlardır. Bu durum diğer özelliklerin yanı sıra yazım ve noktalamada çeşitliliğe yol açmıştır. Avustralya da kendi yazım geleneklerini oluşturmuştur; bu gelenekler ABD ve Birleşik Krallık kuralları arasında (ancak Birleşik Krallığa daha yakın) yer almaktadır. Bu üç tür arasında Avustralya İngilizcesi genel anlamda en esnek olan seçenektir.
Temel yazım farklılıkları
Aşağıdaki “kopya kâğıdı”, akademik yazımda yaygın olarak kullanılan bazı kelimelerin tercih edilen yazımlarını özetlemektedir.
| Fiiller | ||
| ABD | BK | Avustralya |
| analyze | analyse | analyse |
| apologize | apologise | apologise |
| capitalize | capitalise | capitalise |
| categorize | categorise | categorise |
| characterize | characterise | characterise |
| colonize | colonise | colonise |
| endeavor | endeavour | endeavour |
| enroll | enrol | enroll |
| fulfill | fulfil | fulfil |
| globalize | globalise | globalise |
| honor | honour | honour |
| hypothesize | hypothesise | hyphothesise |
| inquire | enquire | enquire |
| install | instal | install |
| legalize | legalise | legalise |
| maneuver | manoeuvre | manoeuvre |
| maximize | maximise | maximise |
| minimize | minimise | minimise |
| mold | mould | mould |
| neutralize | neutralise | neutralise |
| optimize | optimise | optimise |
| paralyze | paralyse | paralyse |
| plow | plough | plough |
| practice | practise | practise |
| privatize | privatise | privatise |
| randomize | randomise | randomise |
| realize | realise | realise |
| recognize | recognise | recognise |
| Fiillerin “past” formları | ||
| ABD | BK | Avustralya |
| canceled | cancelled | cancelled |
| channeled | channelled | channelled |
| labeled | labelled | labelled |
| modeled | modelled | modelled |
| traveled | travelled | travelled |
| İsimler | ||
| ABD | BK | Avustralya |
| acknowledgment | acknowledgement | |
| aluminum | aluminium | aluminium |
| artifact | artefact | artefact |
| behavior | behaviour | behaviour |
| caliber | calibre | calibre |
| center | centre | centre |
| color | colour | colour |
| cooperation | co-operation | (ikisinden biri) |
| İsimler | ||
| ABD | BK | Avustralya |
| councilor | councillor | councilor |
| counselor | counsellor | counselor |
| defense | defence | defence |
| estrogen | oestrogen | oestrogen |
| fetus | foetus | foetus |
| fiber | fibre | fibre |
| flavour | flavour | flavour |
| humor | humour | humour |
| judgment | judgement | judgement |
| labor | labour | labour |
| leukemia | leukaemia | leukaemia |
| license | licence | licence |
| litre | litre | litre |
| meter | metre | metre |
| neighbor | neighbour | neighbour |
| organization | (ikisinden biri) | organisation |
| paleontology | palaeontology | palaeontology |
| program | programme (ancak yalnızca bilgisayarla ilgili programlar) | program |
| sulfur | sulphur | sulphur |
| theater | theatre | theatre |
| tire | tyre | tyre |
| vapor | vapour | vapour |
| Sıfatlar | ||
| ABD | BK | Avustralya |
| aging | ageing | ageing |
| favorite | favourite | favourite |
| gray | grey | grey |
| livable | liveable | livable |
| movable | moveable | moveable |
| orthopedic | orthopaedic | orthopaedic |
| salable | saleable | saleable |
| skeptical | sceptical | sceptical |
| somber | sombre | sombre |
Unutmayın: Buradaki kilit nokta tutarlılıktır!
Elbette her sözcük tüm belgeniz boyunca aynı biçimde yazılmalıdır. Ancak İngilizce stillerini karma bir biçimde kullanmamak da önemlidir.
| Örnekler: |
| The defense minister first travelled to China in 2013. (Amerikan İng./İngiliz İng.) |
| The defense minister first traveled to China in 2013. (tüm kullanımlar Amerikan İng.) |
| The defence minister first travelled to China in 2013. (tüm kullanımlar İngiliz İng.) |
Ayrıca, aynı yazım biçimi genel olarak bir kelimenin bütün formlarında kullanılmalıdır.
| Örnekler: |
| The organization is headquartered in Osaka, but it usually organizes workshops in Tokyo. (tüm kullanımlar Amerikan İng.) |
| The colours of the samples varied greatly, but smallest sample was the most colourful. (tüm kullanımlar İngiliz İng.) |
Hangi İngilizce türünü seçmem gerekir?
Bazı üniversitelerin belirli bir tercihi vardır, bu yüzden okulunuzun web sayfasını kontrol ederek bu konuda rehberlik alabilirsiniz. Eğer istediğiniz seçimi yapma özgürlüğünüz varsa, size en doğal gelen stili tercih etmek en iyisi olacaktır. Seçiminizi yaptıktan sonra, belgeniz için ayarlı olan dilin bu olduğundan emin olun (Microsoft Word’de Araçlar ve Dil menülerinden seçim yapın).
Farklılıkları daha iyi kavramak
İngilizcenin bu stilleri arasında yazım ve diğer açılardan farklılıklar hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak istiyorsanız, aşağıdaki tablolarda verilen daha detaylı bilgilerden faydalanabilirsiniz. Kuralların her zaman katı olmayacağını unutmayın: çok sayıda istisna mevcuttur ve gelenekler sürekli olarak değişmektedir.
Yazım: Sizin de görebileceğiniz gibi değişiklikler genellikle sadece bir veya iki harf üzerinedir.
| # | ABD | BK | Avustralya |
| a | -ize, -yze kullanılır (ör: quantize, analyze) | -ise, -yse tercih edilir (ör: quantise, analyse) ancak esnektir | hemen her zaman kullanılan: –ise, -yse |
| b | -er (ör: center, meter, etc.) | -re (ör: centre, metre, etc.) | Britanya kullanımı |
| c | -or kullanılır (ör: honor, color, splendor) | -our kullanılır (ör: honour, colour, splendour) | Britanya kullanımı |
| d | –ction (ör: connection) | –xion kullanılması uygundur (ör: connexion) | Amerikan kullanımı |
| e | tek sessiz harf tercih edilir (ör: canceled, focuses, appal); vurgulanan hecenin çift sessiz harfle yazıldığı istisnalar mevcuttur (ör: willful) | çift sessiz harf tercih edilir (ör: focusses, cancelled, appall), bazı istisnalar mevcuttur (ör:wilful) | Britanya kullanımı |
| f | genellikle -e harfi düşürülerek kelime değiştirilir (ör: judge à judgment, live à livable) | çoğunlukla e harfi çıkarılmadan kelime değiştirilir (ör: judge à judgementlive à liveable) | -e harfinin bırakılması: (ör: judgement), İngiliz İngilizcesinde olduğu gibidir; ancak zaman zaman -e harfi düşürülür: (ör: livable) |
| g | genellikle -oe veya -ae yerine -e tercih edilir (ör: pediatrician, leukemia, gibi) | -oe ve -ae kullanılır (ör: paediatrician, leukaemia, gibi) | Britanya kullanımı |
Noktalama: Tek veya çift tırnak işaretlerinin kullanımıyla ve bu tırnak işaretlerine bağlı olarak diğer noktalama işaretlerinin nereye yerleştirileceği ile ilgili temel farklar aşağıda gösterilmektedir.
| # | ABD | BK | Avustralya |
| a | Çift tırnak işareti (“x”), ancak alıntı içerisindeki alıntılar için tek tırnak işareti alternatifi vardır(ör: She said, “This model has been called ‘the best.’”) | Tek tırnak işareti (‘x’), ancak alıntı içerisindeki alıntılar için çift tırnak işareti alternatifi vardır (ör: She said, ‘This model has been called “the best”’.) | BK kullanımı |
| b | Noktalama işaretleri tırnak işaretlerinin içerisinde yer alır (ör:“The best there is,” she said. or She said, “the best there is.”); bu kurala dâhil olmayan durum ise, noktalama işaretinin konuşmacının alıntısını değil yazarın cümlesini vurgulamasıdır (ör: Did she say, “the best there is”? or “She told them we are “the best there is”!) | Noktalama işaretleri orijinal alıntının bir parçası olmadığı sürece tırnak işaretlerinin dışında yer alır (ör:‘The best there is’, she said. / She said, ‘the best there is.’ / Did she say, ‘the best there is’? / She asked, ‘the best there is?’) | BK kullanımı |
Fiil formları: İngilizcenin farklı türleri arasında, belirli isimlerle birlikte kullanılan fiillerin tekil mi yoksa çoğul mu olması gerektiğine dair her zaman ortak bir görüş bulunmamaktadır. Aynı zamanda bazı fiillerin -di’li geçmiş zaman (past) formları hakkında da fikir ayrılıkları bulunmaktadır.
| # | ABD | BK | Avustralya |
| a | Topluluk isimleri (birey hâlinde nesnelerden oluşan bir grubu ifade eden isimler) fiilleri tekil isimler için çekilmiş hâlleriyle alırlar (ör: The team is going to win. veya The staff has decided. veya The team leads the charge.) | Topluluk isimleri (birey hâlinde nesnelerden oluşan bir grubu ifade eden isimler) fiilleri çoğul isimler için çekilmiş hâlleriyle alırlar (ör: The team are going to win. veya The staff have decided. veya The team lead the charge.) | ABD kullanımı |
| b | Fiillere getirilen -ed takısı; simple past tense ve past participle tense’ler için fiiller bu takıyı alırlar (ör: compel à compelled, spell à spelled, learn à learned); yaygın olarak kullanılan düzensiz fiiller bunun dışındadır(ör: take à took, hear à heard) | Fiiller simple past tense ve past participle tense’ler için – ed takılarını alırlar ancak istisnaların sayısı daha fazladır (ör: compel à compelled fakat spell à spelt, learn à learnt); düzensiz fiiller aynı şekilde çekilirler. | BK kullanımı |
Kısaltmalar: Yukarıda belirtilen noktaların yanı sıra kısaltmalarda noktaların nasıl kullanılacağı ile ilgili de fikir ayrılıkları vardır.
| ABD | BK | Avustralya |
| Çoğu unvan kısaltmasında nokta kullanılır (ör: Doctor à Dr. Missus à Mrs. Honorable à Hon. Avenue à Ave.) | Unvan kısaltmalarında; sadece kısaltma, kelimenin (açılımının) son harfi ile bitmiyorsa nokta kullanılır (ör: Doctor à Dr Missus à Mrs fakat Honourable à Hon. Avenue à Ave.) | BK kullanımı |